Wiesław Szamborski (ur. 1941) w latach 1955-1959 uczęszczał do Liceum im. Juliusza Słowackiego w Skrażysku-Kamiennej. W 1960 roku rozpoczął studia na Wydziale Malarstwa i Grafiki w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. Dyplom z malarstwa zrealizował w pracowni Michała Byliny. W 1965 roku wstąpił do Związku Polskich Artystów Plastyków. Dwa lata później wziął udział w „V Wystawie malarzy realistów”, zorganizowanej przez Grupę Malarzy Realistów w stołecznej Zachęcie, gdzie zaprezentował cztery obrazy: Studium (1963), Gra w szachy (1965), Obiad (1965) oraz W Galerii (1965). Zaproponowany przez Szamborskiego Słoneczny dzień (1966) nie został przyjęty na ekspozycję ze względu na ekspresyjny charakter ukazanych na kompozycji postaci, co odstawało od tradycyjnego i anachronicznego malarstwa większości z pozostałych członków grupy¹. Obraz przedstawia trzy postaci w sąsiedztwie Pałacu Czapskich w Warszawie (dzisiejszej siedzibie Akademii Sztuk Pięknych). Ich figury formalnie kontrastują z ukazanym na dalszym planie budynkiem.

W lutym 1968 roku twórca wziął udział w „VI Wystawie malarzy realistów” w Zachęcie, zamykając w ten sposób współpracę z Grupą Malarzy Realistów. Niewiele później, podczas wydarzeń marcowych Szamborski był bezpośrednim świadkiem ataków funkcjonariuszy milicji i ORMO na studentów demonstrujących na Krakowskim Przedmieściu w Warszawie. Pod wpływem tych doświadczeń namalował następujące dzieła: Kompozycja dramatyczna (1968) i Okrutne wydarzenia (1969). Obie prace kontestują politykę partii. Na pierwszej z nich są widoczne dwie postaci w sąsiedztwie ekspresyjnie ukazanych czarnych plam, obrazujących gaz użyty podczas walk milicji z protestującymi. W drugim obrazie przedstawiono trzy leżące, prawdopodobnie martwe postaci, którym z góry przygląda się siedzący tuż obok mężczyzna. Okrutne wydarzenia to pierwsza w twórczości Szamborskiego przestrzenna kompozycja: do dolnej krawędzi obrazu została zamontowana pod kątem prostym zielona płaszczyzna, w której odbija się pionowa część dzieła². Na przełomie lat 60. i 70. artysta zrealizował kilkanaście prac w analogiczny sposób, przełamując w nich „charakterystyczne dla modernizmu zamkniętość kompozycji i fetyszyzowanie płaszczyzny płótna. Wprowadzenie trzeciego wymiaru czyni figuratywne […] malarstwo Szamborskiego realnym, niemal w dosłownym tego słowa znaczeniu aktywizuje odbiór, wprowadza pojęcia czasu i przestrzennej zmienności. Dzieła te otwierają się na widza, ich percepcja uzależniona jest od pozycji jaką w danym momencie zajmie oglądający”³.

Kompozycja dramatyczna po raz pierwszy została wystawiona w kwietniu 1968 roku w Domu Artysty Plastyka w Warszawie na wspólnej ekspozycji z poznanym jeszcze w trakcie studiów Markiem Sapetto. Szamborski ściśle z nim współpracował, realizując pokazy w duecie do 1974 roku. Wówczas obaj malarze mieli na swym koncie dziewięć wspólnych ekspozycji. (Po 1989 roku odbyły się dwie wspólne wystawy artystów, jednak posiadały one już retrospektywny charakter). Z początkiem października 1968 roku Szamborski rozpoczął pracę jako asystent w Katedrze Malarstwa i Rysunku w pracowni Michała Byliny w warszawskiej ASP, z którą twórca związał się zawodowo na stałe⁴.

Jednym z bardziej interesujących dzieł Szamborskiego z końca lat 60. jest Narada produkcyjna (1969). Dzieło przedstawia spotkanie grupy pracowników w jakimś zamkniętym pomieszczeniu. Ukazane postaci siedzą przy dwóch stołach i prowadzą dyskusję. W tle po prawej stronie widoczna jest tablica z wykresem pokazującym, jak sugeruje tytuł obrazu, wzrost wysokości produkcji. Obraz został namalowany płaszczyznowo, w pewnych fragmentach wygląda jak abstrakcja, a poszczególne jego plany zostały scalone: przedłużeniem wykresu z tablicy są krawędzie blatów obu stołów. To wyzbywa kompozycję iluzoryczności i w zamian wzmacnia jej formalne właściwości. Jak zauważył Piotr Pawlak, Szamborski wykorzystał tu „język abstrakcji dla wywołania określonych skojarzeń figuratywnych, ujawnia w przedmiocie bezprzedmiotowy wzór, nadaje linii i barwie – a więc środkom malarskim służącym odtworzeniu rzeczywistych motywów – status znaków języka plastycznego, abstrakcyjnego”⁵. Figuralna kompozycja zyskuje cechy przedstawienia bezprzedmiotowego, co w porównaniu z twórczością wspomnianej Grupy Malarzy Realistów było w momencie powstania obrazu przez wielu odbierane jako przykład nowoczesności peerelowskiego malarstwa. Pawlak zasugerował, że treść ukazanej dyskusji, czyli wzrost produkcji, jest czymś abstrakcyjnym i nieprawdziwym, jak odstająca od realizmu poetyka obrazu. To z kolei odsłania ukrytą w kompozycji krytykę władzy i demaskuje uprawnianą przez nią propagandę sukcesu, co nie było przez cenzurę dostrzeżone⁶. Obraz nie był przez władzę wnikliwie odczytany bądź głębsze jego odczytanie nie było dla niej istotne. Dla partyjnych decydentów liczyły się nowoczesny sposób, w jaki kompozycja została namalowana oraz na tyle wysoki poziom ogólności tematu, że obraz łatwo było wypełnić socjalistyczną treścią. W ten sposób niektóre obrazy malarza często podlegały ideologicznemu zawłaszczeniu przez politykę kulturalną partii. Przez to obraz sztuki Szamborskiego, artysty niejednokrotnie nagradzanego na państwowych konkursach, podlegał częstym zniekształceniom. Oficjalnie nie mówiło się o jego dziełach, które na przykład komentowały Marzec 1968, o pozostałych z kolei – tak. Nie tylko Narada produkcyjna, lecz również inne dzieła jak Pokaz mody (1968), Powitanie (1968), Plac budowy (1969), Krowa i żaglowiec (1970) i Miejsce pamięci (1974) były przez wielu odbierane jako przykłady „socjalistycznej nowoczesności”⁷. Miało to potwierdzać rzekomą otwartość komunistycznej partii na awangardę w kulturze.

W lat 80. malarstwo Szamborskiego było skupione na komentowaniu codziennych, banalnych spraw oraz społecznych napięć. Jego sztuka nieco zatraciła ekspresyjny charakter na rzecz realizmu bądź stylistyki bliskiej realizmowi. Na tle zamku (1980) ukazuje uśmiechniętą żonę artysty, za którą w oddali widać Kolumnę Zygmunta oraz warszawski Zamek Królewski. Przeciwwagą dla tej pogodnej kompozycji jest niepokojący w swym wyrazie Koniec sierpnia (1982), w którym na pierwszym planie jest widoczny czarny element przypominający karabinową lufę, skierowaną ku drugoplanowym postaciom kobiety i mężczyzny. Obraz powstał w okresie stanu wojennego, gdy zrodzone w sierpniu 1980 roku społeczne nadzieje na polityczne zmiany zostały wyparte przez poczucie niebezpieczeństwa. Jak wspomniał krytyk sztuki, Wojciech Skrodzki, „artysta w znaczący sposób włączył się w ruch kultury niezależnej. W 1983 roku otworzył wystawę we własnej pracowni, uczestniczył też w innych wystawach niezależnych, organizowanych najczęściej w kościelnych przestrzeniach. W swoich obrazach utrwalił klimat emocjonalny tamtych lat, malując między innymi krzyże kwiatowe, które były oryginalnym zjawiskiem typowym dla lat 1982-1985”⁸. Wielobarwne kompozycje kwiatowe, układane na placu Zwycięstwa lub przed kościołem św. Anny w Warszawie zostały uwidocznione w takich obrazach jak 3.5.31.8.10.11 (1982), Kwiatowy krzyż (1983) i Na Placu Zwycięstwa w Warszawie (1982).

Po 1989 roku twórczość Szamborskiego zdominowały martwe natury i pejzaże, ukazujące polskie i zagraniczne miejsca odwiedzane przez artystę najczęściej w sezonie wakacyjnym. Twórca, podróżując z żoną kamperem, najchętniej przedstawiał odległe krajobrazy, czego przykładem są: Niebo, Atlantyk i skały (1998), Na końcu Europy (1998), Somosierra (2000) i Wieczór na Monteluco (2007). W 1996 roku w warszawskiej Galerii 3A oraz 2004 roku w Zachęcie odbyły się dwie ostatnie wspólne wystawy artysty z Markiem Sapetto. W 2011 roku stołeczna Galeria Salon Akademii w ramach cyklu „Nestorzy Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie” przygotowała największą dotychczas indywidualną ekspozycję twórcy pod tytułem „Wiesław Szamborski. Malarstwo”. Zaprezentowano na niej około trzystu dzieł, a pokazowi towarzyszył obszerny katalog zawierający nie tylko część albumową, kalendarium życia i twórczości malarza, lecz również opracowania naukowe dotyczące jego dorobku artystycznego⁹.

1. Jakub Dąbrowski, Normalnie fakt. Wiesław Szamborski – twórczość i życie = Actually Fact. Wiesław Szamborski’s work and life, w: Wiesław Szamborski. Malarstwo. Nestorzy Akademii = Wiesław Szamborski. Painting. The Nestors of the Academy, red./ed. J. Dąbrowski, Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie, Warszawa 2011, s. 10.
2. Jakub Dąbrowski, op. cit., s. 22.
3. Jakub Dąbrowski, op. cit., s. 23.
4. W 1990 roku Szamborski awansował na warszawskiej Akademii na profesora nadzwyczajnego, a w 1996 roku uzyskał tytuł profesora zwyczajnego.
5. Piotr Pawlak, Wprost? O polskiej figuracji lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych, „Artium Quaestiones” t. XIX, 2008, s. 114.
6. Piotr Pawlak, op. cit., s. 114-115.
7. Piotr Pawlak, op. cit., s. 116-117.
8. Wojciech Skrodzki, cytuję za: Kalendarium = Chronology, w: Wiesław Szamborski. Malarstwo. Nestorzy Akademii = Wiesław Szamborski. Painting. The Nestors of the Academy, op. cit., s. 245.
9. Wystawa „Wiesław Szamborski. Malarstwo” z serii „Nestorzy Akademii”, 23 września – 4 października 2011, kurator: Jakub Dąbrowski, Galeria Salon Akademii w Warszawie. Katalog pod tym samym tytułem, został wydany pod redakcją Jakuba Dąbrowskiego przez Akademię Sztuk Pięknych w Warszawie.