Nowa figuracja to prąd artystyczny zrodzony na początku lat 60. XX wieku w obrębie malarstwa kultury anglosaskiej i francuskiej. Był to powrót do przedstawienia ludzkiej sylwetki równoznaczny z odrzuceniem abstrakcji, która dominowała na scenie artystycznej Zachodu od zakończenia II wojny światowej. Przede wszystkim chodziło o zwrot ku sztuce figuratywnej i zaangażowanej. Twórcy zaczęli komentować kondycję egzystencjalną człowieka i jego współczesne problemy: mechanizmy uwikłań w polityczne, ekonomiczne i społeczne tryby.
Termin nowa figuracja (neue figurationen) po raz pierwszy pojawił się w publikacji niemieckiego artysty i krytyka sztuki Hansa Platscheka. Jego książka, wydana pod znamiennym tytułem „Neue Figurationen. Aus der Werkstatt der heutigen Malerei”, ukazała się w 1959 roku. Niewiele później, w marcu 1961 roku francuski krytyk sztuki – Michel Ragon również posłużył się tym terminem (la nouvelle figuration), przyczyniając się w następnych latach do jego spopularyzowania. Zapowiedzi nowego prądu artystycznego można było dostrzec w pracach, które zostały pokazane na wystawie „New Images of Man” w nowojorskim Muzeum Sztuki Nowoczesnej w tym samym roku, gdy Platschek wydawał swoją książkę. O ile publikacja i nowojorski pokaz sygnalizowały pojawianie się nowych zjawisk w sztuce, o tyle swoistym usankcjonowaniem nowego prądu artystycznego była kolejna wystawa – „Mythologies quotidiennes”, zorganizowana w 1964 roku w Muzeum Sztuki Nowoczesnej Miasta Paryża.
Nowa figuracja szybko zadomowiła się na polskiej scenie artystycznej. W połowie lat 60. XX wieku pojawiły się pierwsze jej przykłady. Powrót do sztuki figuratywnej w Polsce w znacznym stopniu rozpoczął się nie za sprawą czynników zagranicznych, lecz w oparciu o rodzime malarstwo powojenne. Za prekursorów tego prądu w kraju można uznać Andrzeja Wróblewskiego, Bronisława Wojciecha Linkego oraz Jana Lebensteina, którzy zainteresowanie przedstawieniem ludzkiej postaci wykazywali już w latach politycznej odwilży. Pierwszymi propozycjami malarstwa figuratywnego po kilkuletniej dominacji poetyk abstrakcyjnych w Polsce są dzieła większości członków krakowskiej grupy Wprost (Macieja Bieniasza, Zbyluta Grzywacza, Leszka Sobockiego, Jacka Waltosia) oraz Krzysztofa Buckiego, Teresy Pągowskiej, Janusza Przybylskiego, Marka Sapetty i Wiesława Szamborskiego. Zdaniem Bożeny Stokłosy „Wystąpienie [grupy Wprost] było w polskiej sztuce połowy lat 60-tych jedną z najpoważniejszych manifestacji na rzecz sztuki przedstawiającej, nowofiguratywnej i zaangażowanej w aktualne problemy społeczno-polityczne”.
Czytaj więcej
Stąd projekt „nowa figuracja”, zakładający przebadanie i upowszechnienie twórczości wymienionych powyżej artystów, w swej pierwszej odsłonie uwagę skupia na pracach grupy Wprost, a przede wszystkim na twórczości Leszka Sobockiego, który w momencie narodzin nowej figuracji problem prezentacji ludzkiej figury realizował zarówno w malarstwie jak i w rzeźbie, grafice, instalacji, environment i emballage. Jednoczesne operowanie tymi technikami: każdą z osobna, jak i w połączeniu, zaowocowało nadaniem prezentacji ludzkiej figury nowej jakości. U zarania nowej figuracji w Polsce artysta znacząco rozwinął jej język, poszerzył pole jej semantycznej i formalnej ekspansji oraz daleko wybiegł poza dotychczasowe ograniczenia, jakie nowej figuracji w jej wczesnej fazie narzucała tradycyjna technika malarska. Prace artysty z lat 60. i 70. XX wieku posiadają wysoką wartość i w tym należy widzieć przyczynę przyznania pierwszeństwa twórczości Sobockiego w badaniach nad nową figuracją w Polsce. W kolejnych odsłonach będą publikowane opracowania twórczości pozostałych przedstawicieli tego prądu w kraju.
Autorem projektu i tekstów zamieszczonych na witrynie jest dr Marek Maksymczak, laureat programu Stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Młoda Polska”.
